Fondo cabecera Concello de Mondoñedo

Álvaro Cunqueiro Mora (1911 ¿ 1981)

Álvaro Cunqueiro nace en Mondoñedo el 28 de diciembre de 1911 y muere en Vigo el 28 de febrero de 1981. Es el segundo de cinco hermanos. Su padre era boticario con amplios conocimientos en zoología y botánica y así le transmitirá sus conocimientos sobre la naturaleza que lo rodea que acabarán siendo uno de los grandes pilares de su producción imaginaria.

En el año 1922 abandonará Mondoñedo para estudiar bachillerato en Lugo. Es aquí donde tendrá los primeros contactos con gente como Ánxel Fole, los hermanos Correa Calderón y, por supuesto, con el poeta Luis Pimentel que será clave para su trabajo poético posterior.

Será en 1927 cuando se traslada a Compostela a cursar estudios universitarios. Se matricula en Filosofía y Letras, sección de Historias. Aquí estará en contacto con Carlos Maside, Ricardo Carballo Calero, Domingo García Sabell, Santiago Montero Díaz, Gonzalo Torrente Basllester, Arturo Souto, Arturo Cuadrado e Ánxel Casal, editor de la revista Nós que le abrirá la misma, donde publicará desde poemas sueltos como Fiestra a poemarios completos como Cantiga Nova que se chama Riveira.Mientras acontece esto en Santiago, nace en Mondoñedo en 1930 Vallibria (semanario fundado por Trapero Pardo) en el que colaborará desde el número 2. Con la llegada de la II República se une a los republicanos e ingresa en el Partido Galeguista, aunque se postula en contra de su ingreso en el Frente Popular. Con todo, participará en la campaña a favor del Estatuto de Autonomía.

 Cuando estalla la Guerra Civil está en Mondoñedo, de allí irá en agosto de 1936 a Santa María de Ortigueira a impartir clases. Desde allí colaborará en la revista flangista Era Azul.
Son años en los que trabaja para diversos jornales tales como El Pueblo Gallego (Vigo), La Voz de España (San Sebastián), Vértice (San Sebastián) e Y (San Sebastián). En 1939 formará ya parte de la redacción del ABC estrenándose con un artículo titulado ¿En la hora final¿ el día que se conoce el Parte, firmado por Franco, que pone fin a la contienda. Además del ABC, sigue colaborando con otros periódico como El Pueblo Gallego, Escorial, Santo y Seña y Misión. En Madrid llegó al cargo de subdirector del ABC.

Entre 1940 y 1944 tiene dos hijos, pero en 1944 le será retirado el carnet de periodista por un incidente con el embajador francés. Esto hará que en 1947 retorne a Mondoñedo hasta 1957. Aquí permanecerá escribiendo, dando lugar al nacimiento de sus mejores obras literarias en gallego y castellano. Además, continúa remitiendo colaboraciones a diversos medios de comunicación entre ellos los jornales La Noche (Compostela) y Faro de Vigo (Vigo) del que será director durante cinco años hasta 1970.
En 1961 será elegido académico de número de la Real Academia Galega y los actos de investidura se llevarán a cabo en Mondoñedo en 1963.

Entre 1965 y 1970 será director del periódico Faro de Vigo.

Ya hacia el final de su vida, en 1980, será investido Doctor Honoris Causa por la Universidad de Santiago de Compostela y antes de morir, participará en la campaña a favor del ¿Sí¿ del nuevo Estatuto de Autonomía.
Falleció en el Hospital General de Vigo el 28 de febrero de 1981.

La obra literaria de Cunqueiro es muy amplia por lo que la presentamos dividida en cuatro bloques: poesía, narrativa, drama y varia.
En primer lugar hay que decir que la poesía fue un género cultivado por Cunqueiro desde que comienza a escribir, pero sólo publica seis libros y uno de ellos ve la luz dentro de unas Obras Completas, pero además de estos seis libros, hay que añadir gran cantidad de poemas sueltos publicados en periódicos, revistas, etc.
Mar ao Norde (1932), Castiga nova que se chama Riveira (1933 e 1957), Poemas do si e do non (1933), Elegías y canciones (1940), Dona do corpo delgado (1950) y Herba aquí e acolá (1980) ¿en Obras Completas, recopilación de poemas sueltas hasta 1979.

Cunqueiro es un mago de la prosa, una gran pluma tanto en lengua gallega como castellana y uno de los maestros de la segunda mitad del siglo XX, pero con todo, su producción no comienza hasta 1955.
Narrativa en Gallego: Merlín e familia (1955), As Crónicas do sochantre (1956), Se o vello Simbad volvese ás illas(1961), Escola de menciñeiros (1960), Xente de aquí e de acolá (1971) y Os outros feirantes (1979).
Narrativa en Castelano: Flores del año mil y pico del ave (1968), diversos cuentos en la revista Vértice (1956), San Gonzalo (1945) ¿publicado bajo el pseudónimo Álvaro Labrada-, Las mocedades de Ulises (1960), Un hombre que se parecía a Orestes (1968), Vida y fugas de Fanto Fantini della Gherardesca (1972), Tertulia de boticas prodigiosas (1976) acompañada de la traducción al castellano de las diversas descripciones que fuerran Escola de menciñeiros y El año del cometa con la batalla de los cuatro reyes (1974).

En relación al drama, debuta como autor teatral con O incerto señor Don Hamlet, príncipe de Dinamarca (1959), pero antes ya había incluido una pequeña pieza en As Crónicas do Sochantre (1956), esta fue Función de Romeo e Xulieta famosos namorados ¿estrenada en A Coruña en 1974-, A noite vai coma un río (publicada incompleta en Grial ¿1965- y de forma completa en el volumen de obras completas de teatro de la editorial Galaxia en 1974), Palabras de Víspera (escrita en 1968 y publicada en1974) y Xan, o bo conspirador (escrita en 1933 y publicada en la revista Grial en 1978 ¿ siendo sólo un borrador de la obra que conservaba Fernández del Riego-).

Por último tenemos que incluir un capítulo más, ya que además de todos los géneros anteiores debemos mencionar las obras sobre gastronomía, filología, artículos periodísticos y traducciones.
La cocina cristiana de occidente (1969) y A cociña galega (1973), Tesouros novos e vellos (1963) y colaboraciones en diversos periódicos y revistas: ABC, Atlántida, Finisterre, Grial, La hoja del mar, Sábado gráfico, Vértice, ...

Selección de textos:
¿(...)O señor Merlín, asegún se sabe polas historias, era fillo de solteira e de nación allea, e veu herdado pra Miranda por unha tía segunda por parte de nai; pro facía disto tanto tempo que ninguén se lembraba do feito. Soio unha vella camareira de Quintás facía algo de memoria, de que sendo nena levárona ao enterro dunha señora a Miranda, e tralo crego de Reigosa, que cantaba mui ben, iba don Merlín vestido de negro, agás unha gran bufanda colorada, e xa daquela tiña mi amo a barba branca.(...)¿
ÁLVARO CUNQUEIRO
en Merlín e Familia

¿(...)
- En Vilamor, decíanos, houbo dous homes de talente: o Berete, que adeprendeu a ler nun día, i o Licho, que sacaba as moas sin dór. Preguntando polo Licho soupen que fora un home mui alto, mui gordo, cunha grande barba, e que sempre gastaba blusa moura, de maragato. Andaba polas feiras sacando moas. Chegaba a unha feira, subíase a un queixón, e colgábase de pescozo un grande colar feito cos dentes e moas meirandes que sacara, e pra traguer á clientela, espricaba as pezas máis fermosas:
- Ista moa foi do señor cura de Abraldes. ¡Moita freba de lacón leva cortado! Iste dente foi de doña Ramonita Verdes. ¿Vedes iste deste de tres reigañas? Do sombreireiro de Mondoñedo... (...)
¿
ÁLVARO CUNQUEIRO
en Escola de Menciñeiros

¿Al atardecer, del ferial bajo a la ciudad. Me gusta bajar por Santo Domingo, luego por Batitales al pie de las Concepcionistas¿ Al llegar a la Peña de Francia me detengo: un instante he creído que hacían música en la casa de los Luaces. ¿Es Pacheco que toca a Rossini en el pianoforte? ¿O es que en el silencio de la ciudad y de la tarde de otoño, mana en la ciudad una fuente musical y eterna? Sobre la fina línea rossiniania, se quiebran ahora las campanas de la Catedral y cuando llego a la plaza, me encuentro, sin saberlo, en el final apasionado de una deliciosa y sentimental fantasía. Tiene un nombre oscuro y vago: Mondoñedo.¿ALVARO CUNQUEIRO
sobre As San Lucas

¿Na nao do mar laranxa
anda a noviar.
Seus amores pequeniños
nos os contar.
Porase coloradiña
hastra o van.
E tapará os dous ollos
con unha man.
Anda a noviar.
Non o contar!¿
ALVARO CUNQUEIRO
en Cantiga Nova que se Chama Riveira


¿Amor de auga lixeira,
muiñeira
Amor de auga tardeira,
ribeira.
Amor de auga frolida,
cantiga
Amor de auga perdida,
ña amiga.
¿
ALVARO CUNQUEIRO
en Cantiga Nova que se Chama Riveira


¿CORO
Obriga do Coro, señoría de Elsnor, é escoitar o vento que pasa. E non hai lugar máis venteado no mundo que Elsinor. El Rei vello, en poridade, pode recramar a túa xusticia. Houbo un cirme, logo hai un asesino. Non digas o seu nome. Nono digo eu, que teño máis dunha cabeza. El Rei vello non te pode chamar Rei de Dinamarca. Hai un Rei en Dinamarca. Túa nai, súa fidelísima esposa, é a Raíña. Ti eres somentes o príncipe real. Un mocete preguizoso que lle gosta ás mulleres.
HAMLET
Morto El Rei, eu son Rei. E a lei, a costume, o orde. Son o primoxénito, a frol do sangue, enxendrada na noite nupcial.
CORO
¡Non! ¡Non eres!
HAMLET
(Desenvaina o puñal que leva ao cinto)
¿Non son?
CORO
¡Non eres! Envaina novmentes ese puñal de tan lucida folla. Teño moitas gorxas, cen e máis. Nunca rematarías de degolarme. Recoméndoche calma. Teu verdadeiro pai é El Rei novo. Namoraba á túa nai, tras os tapices da Cámara de Honra. Vinos máis dunha vez no xardín, e escusarse entre bicos no cenador. Halmar era ardente, imporvisto, falagador. Túa nai era unha nena, unha probe orfiña. O día das bodas, ti xa estabas de testigo no seu ventre. ¡Moitas festas houbo en Dinamarca! Hastra os cabalos beberon dobre cerveza de marzo.
(...)¿
ALVARO CUNQUEIRO
en O Incerto Señor Don Hamlet, Príncipe de Dinamarca

Información sobre el documento

Escudo del    Concello de Mondoñedo
Concello de Mondoñedo
Plaza do Concello N°1 – 27740 Mondoñedo - Lugo (Galicia)
Teléfono: 982 524 003
E-mail: concellomondonedo@gmail.com